عربی جلسه ۱۹

ادامه تمارین درس ۱۱

ان عذاب ربهم غیر مأمون

إنَّ عَذابَ رَبِّهِم غَیرُ مَأمونٍ

إنَّ: حرف مشبهة بالفعل

عَذابَ: اسم إنَّ - منصوب به فتحه

رَبِّـ: مضاف الیه - مجرور به کسره

ـهِم: مضاف الیه - محلا مجرور

غَیرُ: خبر إنَّ - مرفوع به ضمه

مَأمونٍ: مضاف الیه - مجرور به کسره

رَبِّهِم یا رَبِّهُم؟

دانش آموز: اینجا رَبِّهِم بخوانیم یا رَبِّهُم؟

ضمیرهایی که با هـ شروع می شود:

۱. هُ

۲. هُم

۳. هُنّ

۴. هُما

اگر حرکت قبل از اینها:

۱. کسره(ــِـ) یا یْ باشد، حرکت ه ضمیر، کسره(هِـ)می شود: علیهِما، علیهِنَّ، کتابِهِنَّ، کتابِهِم

۲. ضمه (ــُـ) باشد، حرکت ه ضمیر، ضمه(هُـ)می شود

إنی لکم نذیر مبین

إنّي لَکم نذیرٌ مبینٌ

إنَّ: حرف مشبهة بالفعل

ـي: اسم إنَّ - محلا منصوب

لَکم: جار و مجرور

نذیرٌ: خبر إنَّ - مرفوع به ضمه

مبینٌ: صفت نذیرٌ - مرفوع به ضمه

ما کان اکثرهم مؤمنین

ما کانَ أکثرُهم مؤمنینَ

بیشترشان مؤمن نبودند

ما: حرف مای نافیه

کان: أفعال ناقصه

أکثرُ: اسم کان - مجرور

هم: مضاف إلیه - محلا مجرور

مؤمنینَ: خبر کان - منصوب به ی

زمان فعل کانَ

«کانَ» از افعال ناقصه است. فعل، به طور کلی زمان دارد و این تفاوت آن با اسم می باشد. به طور مثال،‌ اسامی مسجد و لیوان، زمان ندارند ولی افعال به طور کلی زمان گذشته(ماضی)، حال(مضارع) و یا آینده(مستقبل) دارند. زمان فعال کانَ، ماضی می باشد

نحوه منفی کردن فعل ماضی

فعل ماضی با حرف «ما» منفی می شود که به این نوع از «ما»، مای نافیه می گویند

فعل قبل از فاعل

دانش آموز: در مثال فوق، چرا «کانَ» به صورت جمع نیامده است؟

اگر فعل، قبل از فاعل بیاید، فعل، جمع بسته نمی شود و به صورت مفرد می آید

انک علی کل شیء قدیر

إنّکَ علی کلِّ شیءٍ قدیرٌ

إنَّ: حرف مشبهة بالفعل

ـکَ: اسم إنَّ - محلا منصوب

علی کلِّ: جار و مجرور - مجرور به کسره

شیءٍ: مضاف إلیه - مجرور به کسره

قدیرٌ: خبر إنَّ - مرفوع به ضمه

انما العلم عند الله و انما أنا نذیر مبین

إنّما العلمُ عندَ اللهِ و إنّما أنا نذیرٌ مبینٌ

إنَّما: حرف حصر

العلمُ: مبتدا - مرفوع به ضمه

عندَ اللهِ: شبه جمله و خبر - محلا مرفوع

عندَ: ظرف - منصوب به فتحه

اللهِ: مضاف الیه - مجرور به کسره

و: حرف ربط

إنَّما: حرف حصر

أنا: مبتدا - محلا مرفوع

نذیرٌ: خبر - مرفوع به ضمه

مبینٌ: صفت نذیرٌ - مرفوع به ضمه

تمییز صفت از خبر دوم

دانش آموز:در تمرین فوق، مبینٌ را صفت بگیریم یا خبر دوم؟

اگر مبینٌ را خبر دوم بگیریم، باید این کلمه به تنهایی و بعد از برداشتن کلمه نذیرٌ، در جمله معنا دهد؛‌ در حالیکه در تمرین بالا اینطور نیست. اما اگر به جای کلمه نذیرٌ، کلمه بشیرٌ بود چون بشیرٌ به تنهایی و بدون وجود کلمه نذیرٌ در جمله معنا می دهد، بشیرٌ خبر دوم می شود.

ان الاولین و الآخرین لمجموعون الی میقات یوم معلوم

إنَّ الاولینَ و الآخِرینَ لَمجموعونَ إلی میقاتِ یومٍ معلومٍ

به درستیکه انسانهای اولین و آخرین در هنگامه روزی که مشخص است، قطعا جمع خواهند شد(فراهم خواهند آمد)

إنَّ: حرف مشبهة بالفعل

الاولینَ: اسم إنَّ - منصوب به ی

و: حرف ربط

الآخِرینَ: عطف به الاولینَ - منصوب به ی

لَـ: حرف تاکید

مجموعونَ: خبر إنَّ - مرفوع به و

إلی میقاتِ: جار و مجرور - مجرور به کسره

یومٍ: مضاف الیه - مجرور به کسره

معلومٍ: صفت - مجرور به کسره

إنَّ و لَ

خیلی وقتها وقتی در جمله کلمه إنَّ داریم، بر سر خبر ما حرف «لَ» برای تاکید بیشتر می آيد.

الآخِرینَ یا الآخَرینَ

استاد:در تمرین با الآخِرینَ بخوانیم یا الآخَرینَ؟

الآخِر به معنای انتها و بر عکس أول است.

الآخَر به معنای دیگر است.

لذا در این تمرین، الآخِرینَ است.

ان فيها قوما جبارين

إنَّ فيها قَوماً جَبّارينَ

إنَّ: حرف مشبهة بالفعل

فیها: خبر مقدم إنَّ - شبه جمله جار و مجرور - محلا مرفوع

اگر مبتدا، نکره باشد و خبر، جار و مجرور، خبر شبه جمله، مقدم بر مبتدا می آید

ـها: مجرور - محلا مجرور

قَوماً: اسم إنَّ - منصوب به فتحه

جَبّارينَ: صفت قَوماً - مجرور به ی

تنویِن نون آخر جمع های مذکر

دانش آموز:اگر کلمه جَبّارينَ صفت برای قَوماً است، پس چرا به تبعیت از موصوف خود، تنوین ندارد؟

کلماتی که جمع مذکر هستند مانند مسلمین و مؤمنون، «ن» آخر کلمه به منزله تنوین است لذا این کلمات تنوین نمی گیرند.

اسامی جمع

استاد:اگر کلمه جَبّارينَ صفت برای قَوماً است، پس چرا قَوماً مفرد و جَبّارينَ جمع است؟

قَوماً، اسم جمع است. ما اسامی ای داریم که قیافه اش مفرد است ولی معنای جمع می دهد مثلا در فارسی می گوییم مردم، جمعیت، گروه، ملت. صفت این گونه کلمات، می توانند به صورت جمع می آیند.

فانّا داخلون

فإنّا داخلونَ

به درستیکه ما از کسانی هستیم که داخل می شویم(از داخل شدگانیم)

فـ: حرف عطف

إنَّ: حرف مشبهة بالفعل

نا: اسم إنَّ - محلا منصوب

داخلونَ: خبر إنَّ - مرفوع به و

إنّا و إنّنا

استاد:اگر در اینجا إنّا، إنَّ + نا است، پس چرا به صورت إنّنا نیامده است؟

إنَّ + نا، به هر دو صورت نوشته می شود و معادل یکدیگر می باشند. در قرآن هم به هر دو صورت آمده است.

ترجمه اسامی فاعل

ما در ترجمه فارسی معمولا اسم فاعل را - مانند داخلونَ در این تمرین - به شکل فعلی ترجمه می کنیم؛ یعنی می گوییم ما داخل می شویم زیرا زیباتر و روانتر است تا اینکه بگوییم از داخل شدگانیم. البته در جاهایی که ترجمه به شکل اسم فاعلی زیباتر است به همان صورت اسم فاعلی ترجمه می کنیم.

انکم لکاذبون

إنّکم لَکاذبونَ

به درستیکه شما قطعا دروغگو هستید

إنَّ: حرف مشبهة بالفعل

کم: اسم إنَّ - محلا منصوب

لَـ: حرف تاکید

لَکاذبونَ: خبر إنَّ - مرفوع به و

انّ ربّك منْ بعدها لغفور رحيم

إنّ ربَّكَ مِنْ بعدِها لَغفورٌ رحيمٌ

إنَّ: حرف مشبهة بالفعل

ربَّـ: اسم إنَّ - منصوب به فتحه

ـكَ: مضاف الیه - محلا مجرور

مِنْ بعدِ: جار و مجرور به کسره

ها: مضاف الیه - محلا مجرور

لَـ: حرف تاکید

غفورٌ: خبر اول إنَّ - مرفوع به فتحه

رحيمٌ: خبر دوم إنَّ - مرفوع به فتحه

ظرف زمان / مکان با و بدون حرف جر

اگر قبل از ظرف زمان / مکان – مانند کلمه «بعد» در این تمرین - حرف جر - مانند «مِن» - باشد، ظرف زمان/مکان مجرور می شود؛ در غیر اینصورت ظرف زمان/مکان معمولا به صورت منصوب خوانده می شود.

ان أكرمكم عندَ اللَّه أتقاكم

إنَّ أكرمَكم عند اللّهِ أتقاكم

إنَّ: حرف مشبهة بالفعل

أكرمَـ:اسم إنَّ - منصوب به فتحه

ـكم:مضاف الیه - محلا مجرور

عندَ:ظرف مکان - منصوب به فتحه

اللّهِ مضاف الیه - محلا مجرور

أتقا: خبر إنَّ - مرفوع به ضمه تقدیری

ـكم: مضاف الیه - محلا مجرور

دانش آموز:آیا می توانیم عندَ اللَّه این تمرین را همانند عندَه تمرین اللهُِ عندَه أجرٌ عظیمٌ جزیی از خبر بدانیم؟

خیر در تمرین اللهُ عندَه أجرٌ عظیمٌ اگر عندَه را برداریم باقیمانده جمله یعنی اللهُ أجرٌ عظیمٌ معنا نمی دهد و نمی توانیم بگوییم أجرٌ عظیمٌ خبر برای اللهُ است لذا کل عبارت عندَه أجرٌ عظیمٌ خبر اللهُ می شود. همینطور عبارت عندَه أجرٌ عظیمٌ یک جمله است که چون مبتدایش نکره است عندَه که خبرش است مقدم آمده است.

کنتم خیر امة

کنتم خَیرّ أُمّةٍ

شما بهترینْ امت هستید

کنـ: کان - فعل ناقصه

ـتم: اسم کان - محلا مرفوع

خَیرَ خبر کان - منصوب به فتحه

أُمّةٍ: مضاف الیه - مجرور به کسره

افعال معتل

افعالی که در ریشه شان یکی از حروف و - ا - ی موجود است به آنها افعال معتل می گوییم و این حروف را نیز و - ا - ی می خوانیم.

در موقع صرف این افعال، گاهی حرف عله حذف می شود؛ مثلا در این تمرین فعل کان در هنگام صرف تبدیل به کنتم شده است و الف حذف شده است.

بهترینِ یا بهترینْ

این را بهترینِ امت ترجمه نکنید و بر سر ن بهترین ساکن بگذارید؛ نکته ای دارد که بعدا می گویم.

در واقع در عبارت خَیرّ أُمّةٍ، خَیرّ صفت برای أُمّةٍ می باشد ولی به صورت مضاف الیه آمده است. گاهی وقتها صفت یک کلمه به صورت مضاف الیه در جمله می آید ولی به صورت صفت ترجمه می شود.

ان الله کان علیما حکیما

إنَّ اللهَ کان علیماً حکیماً

إنَّ: حرف مشبهة بالفعل

اللهَ: اسم إنَّ - منصوب به فتحه

کان علیماً حکیماً: خبر إنَّ - محلا مرفوع

کان افعال ناقصه

علیماً: خبر اول کان - منصوب به فتحه

حکیماً: خبر دوم کان - منصوب به فتحه

اسم مستتر کان

بعضی وقتها مانند این تمرین، اسم کان که هو می باشد مستتر است.