استاندارد خدمت‌گزاری به ساحت مقدس مهدوی

نامه‌ی امام جواد علیه السلام به علی بن مهزیار

در غیبت شیخ طوسی در باب اخبار سفیران امام علیه السلام در زمان غیبت از حسن بن شمّون نقل می‌کند که وی گفت: نامه‌ای که به خط شریف و مبارک امام جواد بود را برای علی بن مهزیار قرائت کردم. متن نامه به این ترتیب بود:

بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیم‏

یَا عَلِیُّ أَحْسَنَ اللَّهُ جَزَاكَ وَ أَسْکَنَكَ جَنَّتَهُ وَ مَنَعَكَ مِنَ الْخِزْيِ فِي الدُّنْیَا وَ الْآخِرَةِ وَ حَشَرَكَ اللَّهُ مَعَنَا یَا عَلِیُّ قَدْ بَلَوْتُكَ وَ خَبَرْتُكَ فِي النَّصِیحَةِ وَ الطَّاعَةِ وَ الْخِدْمَةِ وَ التَّوْقِیرِ وَ الْقِیَامِ بِمَا یَجِبُ عَلَیْكَ فَلَوْ قُلْتَ إِنِّي لَمْ أَرَ مِثْلَكَ لَرَجَوْتُ أَنْ أَکُونَ صَادِقاً فَجَزَاكَ اللَّهُ جَنَّاتِ الْفِرْدَوْسِ نُزُلًا فَمَا خَفِيَ عَلَی مَقَامِكَ وَ لَا خِدْمَتِكَ فِي الْحَرِّ وَ الْبَرْدِ فِي اللَّیْلِ وَ النَّهَارِ فَأَسْأَلُ اللَّهَ إِذَا جَمَعَ الْخَلَائِقَ لِلْقِیَامَةِ أَنْ یَحْبُوَكَ بِرَحْمَةٍ تُغْتَبَطُ بِهَا إِنَّهُ سَمِیعُ الدُّعَاءِ. (الغیبة للطوسي، ص ۳۴۹)

به نام خداوند رحمان و رحیم ای علی، خداوند به تو جزای خیر دهد، و تو را در بهشتش ساکن گرداند، و تو را در دنیا و آخرت از زیان‌کاری حفظ فرماید، و تو را با ما محشور گرداند. ای علی! من تو را آزمودم؛ و در خیرخواهی، و اطاعت، و خدمت و بزرگداشت و اقدام به آنچه که بر تو واجب است، تو را برگزیدم. اگر به تو بگویم که مثل تو ندیده‌ام، امیدوارم که درست گفته باشم. خداوند جایگاه تو را در قیامت، فردوس برین قرار دهد. ایستادگی تو و خدمت‌گزاری‌ات در روز و شب، در گرما و سرما، از ما پوشیده نیست. و من از خداوند تقاضا می‌کنم که آن‌گاه که همه مرمان را در روز قیامت جمع کرد، تو را به رحمتی مورد محبت قرار دهد، که به آن غبطه بخورند، همانا او شنوای درخواسته است.

بیان توضیحی روایت

حضرت امام جواد علیه السلام به خط مبارک خودشان خطاب به علی بن مهزیار مرقوم می‌فرمایند: ای علی بن مهزیار خداوند به تو پاداش نیکو دهد و تو را ساکن بهشتش گرداند، تو را از رسوائی و پستی در دنیا و آخرت مانع شود و در قیامت تو را با ما محشور فرماید. پس می‌بینیم که حضرت در ابتدای نامه ۴ دعا برای ایشان کردند. بیان علت و وجه این دعاها در ادامه نامه چنین آمده است: یا عليُّ قد بلوتُک ابن مهزیار ما تو را آزمودیم و خَبَرْتُكَ و تو را برگزیدیم فِي النَّصِیحَةِ وَ الطَّاعَةِ وَ الْخِدْمَةِ وَ التَّوْقِیرِ وَ الْقِیَامِ بِمَا یَجِبُ عَلَیْكَ. در این پنج زمینه ما تو را انتخاب کردیم:

• در خیرخواهی. در این زمینه که تو خیرخواه ما بودی ما تو را انتخاب کردیم.
• مطیع بودن. تو مطیع فرمان ما بودی. ما تو را در مطیع بودن، انتخاب کردیم.
• در انجام خدمت. تو را در خدمت‌گزاری انتخاب کردیم
• در بزرگداشت ما. تو احترام ما را داشتی، وقار ما را داشتی. تو را در داشتن وقار و احترام اهل‌البیت علیهم السلام انتخابت کردیم.
• در انجام وظایف. آن چیزی که وظیفه‌ات بود در انجامش اقدام کردی. آدم سست و تنبلی نبودی بلکه وظایف خودت را در قبال دین و اهل‌البیت انجام می‌دادی.

پس در این پنج زمینه ما تو را برگزیدیم. اگر من امام جواد بگویم که تا کنون کسی مانند تو در میان اصحابم ندیده‌ام امیدوارم که درست گفته باشم. این عبارت خیلی مهم است. یعنی: تو جزء برترین اصحاب ما هستی. لذا امیدواریم که خداوند فردوس را به عنوان منزلگاه تو پاداش دهد و منزلگاه تو در قیامت فردوس برین باشد. عبارت عجیب و مهم‌تر این روایت، عبارت آخر آن است. بر ما پوشیده نیست ایستادگی و خدمت‌گزاری تو در گرما و سرما، در شب و روز. اینکه گرما و سرما مانع از خدمت نبود. اینکه در چله تابستان خدمت می‌کردی و در اوج سرما و یخبندان زمستان هم‌دست از خدمت بر نمی داشتی. خواه روز باشد خواه شب باشد. اینها بر ما پنهان نبود. در همه شرایط و شبانه‌روز خدمت‌گزار ما بودی و مانعی در این مورد بر سر راهت نبود. من از خداوند تقاضا می‌کنم زمانی که مردم را در قیامت گرد می‌آورد یک رحمتی را بر تو ببخشاید که تو مورد غبطه مردم قرار بگیری، دیگران بر حال تو غبطه ببرند که خداوند شنونده‌ی درخواست ها است. این روایت ارزشمند امام جواد نشان می‌دهد که ما باید در مقام خدمت‌گزاری چقدر کوشا باشیم و چقدر با اخلاص باشیم تا امام زمانمان در مورد ما چنین تعابیری را به‌کار ببرد. این استاندارد خدمت‌گزاری است که امام زمان در مورد ما بفرماید: یَا عَلِیُّ قَدْ بَلَوْتُكَ وَ خَبَرْتُكَ فِي النَّصِیحَةِ وَ الطَّاعَةِ وَ الْخِدْمَةِ وَ التَّوْقِیرِ وَ الْقِیَامِ بِمَا یَجِبُ عَلَیْكَ فَلَوْ قُلْتَ إِنِّي لَمْ أَرَ مِثْلَكَ لَرَجَوْتُ أَنْ أَکُونَ صَادِقاً فَجَزَاكَ اللَّهُ جَنَّاتِ الْفِرْدَوْسِ نُزُلًا فَمَا خَفِيَ عَلَی مَقَامِكَ وَ لَا خِدْمَتِكَ فِي الْحَرِّ وَ الْبَرْدِ فِي اللَّیْلِ وَ النَّهَارِ

درس هائی از این روایت

• شناخت مقام و ارزش خدمتگزارانی که مورد تأیید امام هستند.
• امام از حال خدمتگزاران خود مطلع هستند.
• امام برای خدمتگزاران خود دعا می‌کنند.
• با انجام خدمت خالصانه و پیوسته، مشمول دعای حضرت قرار می‌گیریم.
• در هیچ شرایطی نباید کار خدمت‌گزاری را ترک کرد.
• بدون ابتلا و امتحان جهت خدمت‌گزاری انتخاب نمی‌شویم.
• خدمت‌گزار پنج ویژگی خاص دارد:
  • خیرخواه امامش می‌باشد
  • مطیع آقایش می‌باشد
  • خدمت‌گزار مولایش می‌باشد
  • احترام ویژه به امامش دارد
  • به تمام وظایفش عمل می‌کند
• خدمت‌گزار واقعی جایش فردوس برین است

چند نکته در رابطه با این حدیث

• این حدیث شفاهی نیست، بلکه یک روایت کتبی است که اعتبارش از روایات شفاهی قطعاً بیشتر است.
• در تاریخ چند علی بن مهزیار وجود دارد که مشهورترین ایشان همینی است که قبرش در اهواز وجود دارد. در این روایت نمی‌دانیم که آیا منظور ایشان بوده یا علی بن مهزیار دیگر، ما نمی‌دانیم؛ ولی احتمال دارد که وی باشد.
• ما در فارسی النَّصیحة را به پند و اندرز ترجمه می‌کنیم. معنی اصلی نصیحت خیرخواهی است. امیرالمؤمنین علیه السلام در خطبه ۳۴ نهج‌البلاغه می‌فرمایند وظیفه رعیت در برابر امام نصیحت است. یعنی خیرخواه کار امام باشد نه اینکه امام را پند و اندرز بدهد. امام که به پند و اندرز ما نیازی ندارد.
• توقیر از وقار به معنی بزرگداشت
• یحبوک از ریشه‌ی حَبَوَ به معنای عطا